Kim jest Duch Gór?

Duch Gór, czy inaczej Liczyrzepa, Rzepiór, Karkonosz, to barwna postać fikcyjna, bohater setek legend karkonoskich. Znany od czasów pogańskich, sławy nabrał zwłaszcza w średniowieczu, kiedy to zbieracze minerałów i rudy odstraszali innych chętnych na kruszywo, barwnymi opowieściami o złym Duchu Gór. Legendy były tematem rozpraw naukowych, a sam Liczyrzepa doczekał się roli bohatera licznych powieści znanych pisarzy, czy dzieł muzycznych. Ale kim właściwie jest Duch Gór?

Blisko 1000 lat temu poganie żyjący u źródeł Łaby traktowali Ducha Gór jako siłę przyrody. Jego gniewem tłumaczyli gwałtowne zjawiska pogodowe. Duch Gór połączony był wtedy z kultem Światowida czczonego przez północnych Słowian. Pod koniec czerwca składano w górach w ofierze czarnego koguta. Kult ten był bardzo silny. W walce z pogaństwem na tym terenie, wprowadzono postać św. Jana Chrzciciela, którego czczono również pod koniec czerwca. W pewnym momencie pogański i chrześcijański kult połączył się, tworząc Pana Jana. To najprawdopodobniej najstarsze imię Ducha Gór.

W XVI wieku, kiedy to za sprawą Walończyków rozpoczęła się era legend o Liczyrzepie, powstał pierwszy jego wizerunek. Na mapie Śląska z 1561 roku przedstawiony jest jako monstrum, połączenie głowy gryfa, rogów jelenia z nogami capa i długim ogonem. W ręku dzierżył kij. Z kolei w XIX wieku przybrał postać potężnego starca z brodą i długimi włosami. Trzymając w ręku potężny kij, przemierzał Karkonosze pilnując porządku. A tym, którzy nie dbali o przyrodę, wyrządzał psoty. Nieszczęśliwie zakochany, prześmiewczo zyskał imię Liczyrzepa.

Duch Gór na mapie Śląska z 1561 roku

W XVII wieku ukazało się drukiem w sumie 241 legend o Liczyrzepie. Zyskał on powszechną sławę w regionie. Jego postacią przez wieki zajmowali się naukowcy, był też inspiracją dla wielkich pisarzy z Czech i Niemiec, czy dla twórców dzieł muzycznych. Do dziś mieszkańcy różnych rejonów Karkonoszy tworzą nowe legendy o Duchu Gór, pasujące do danego regionu. Na cześć tej niezwykłej postaci, imieniem Liczyrzepa, czy Duch Gór nazywa się pensjonaty, czy nawet lokalne piwa.

Duch Gór na Równi pod Śnieżką
Duch Gór pod Śnieżką

W Szklarskiej Porębie, niedaleko Złotego Widoku, znajduje się symboliczny grób Karkonosza, który „wypędzony przez złych ludzi ze swojej odwiecznej siedziby na Równi pod Śnieżką, patrząc na umiłowane góry, zmarł ze zgryzoty i znalazł miejsce wiecznego spoczynku”.